چکیده:
ظهور متاورس به عنوان بعد جدیدی از تعامل دیجیتال، چالش‌ها و فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را برای کسب‌وکارها به ارمغان آورده است. Metaverse as a Service) MaaS) به عنوان یک مدل تحویل سرویس نوظهور، پاسخ مستقیمی به این نیاز است. این مقاله به بررسی مفهوم MaaS، ریشه‌های آن در مدل SaaS، مزایای کلیدی آن از جمله کاهش هزینه و افزایش دسترسی‌پذیری، و کاربردهای عملی آن در صنایع مختلف می‌پردازد. در نهایت، با معرفی پلتفرم «Coderblock Studio» به عنوان یک مطالعه موردی، نقش MaaS در دموکراتیک‌سازی ساخت متاورس و آینده کسب‌وکار در فضای مجازی تحلیل می‌شود.

۱. مقدمه: زمینه‌سازی برای یک انقلاب دیجیتال

عصر حاضر شاهد گذار از اینترنت دو بعدی به فضای immersize یا غوطه‌ورکننده سه‌بعدی متاورس است. متاورس به عنوان یک فضای جمعی مجازی اشتراکی تعریف می‌شود که در آن کاربران به عنوان آواتار می‌توانند به کار، تعامل، خرید و معاشرت بپردازند (Mystakidis, 2022). با این حال، ساخت و نگهداری یک محیط متاورسی اختصاصی، نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در زمینه‌های واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، محاسبات ابری و تیم‌های متخصص توسعه است. اینجاست که مدل MaaS به عنوان یک راه‌حل اقتصادی و مقیاس‌پذیر وارد می‌شود و درهای متاورس را به روی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نیز می‌گشاید.

۲. MaaS چیست؟ ریشه‌ها و تعریف عملیاتی

MaaS را می‌توان به عنوان یک پلتفرم مبتنی بر ابر تعریف کرد که زیرساخت‌ها، ابزارها و خدمات از پیش ساخته‌شده لازم برای طراحی، استقرار و مدیریت محیط‌ها و تجربیات مجازی در متاورس را از طریق یک مدل اشتراکی (مانند ماهانه یا سالانه) در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

این مفهوم، مستقیم از مدل موفق Software as a Service) SaaS) الهام گرفته شده است. همان‌طور که شرکت‌ها به جای خرید سرور و نصب نرم‌افزار، از برنامه‌هایی مانند Microsoft 365 یا Salesforce با پرداخت حق اشتراک استفاده می‌کنند، در مدل MaaS نیز به جای ساخت متاورس از پایه، یک پلتفرم آماده اجاره می‌شود (Wang et al., 2022). این مدل، بار فنی و مالی سنگین را از دوش کسب‌وکارها برداشته و آن‌ها را قادر می‌سازد تا بر روی هسته اصلی کسب‌وکار خود، یعنی ایجاد تجربه کاربری منحصر به فرد، متمرکز شوند.

۳. مزایای کلیدی MaaS برای کسب‌وکارها

• کاهش چشمگیر هزینه و سرمایه‌گذاری اولیه (Cost-Effectiveness): MaaS نیاز به سرمایه‌گذاری میلیونی برای توسعه زیرساخت‌های گران‌قیمت گرافیکی و شبکه‌ای را از بین می‌برد. مدل اشتراکی، هزینه‌ها را به هزینه‌های عملیاتی قابل پیش‌بینی تبدیل می‌کند (Leighton, 2023).

• سرعت و چابکی در راه‌اندازی (Speed & Agility): کسب‌وکارها می‌توانند در عرض چند روز یا حتی چند ساعت، یک محیط مجازی اولیه را راه‌اندازی کنند. این چابکی، امکان آزمایش سریع ایده‌ها و پاسخگویی به فرصت‌های بازار را فراهم می‌سازد.

• دسترسی‌پذیری و کاربری آسان (Accessibility & Usability): پلتفرم‌های MaaS مانند «Coderblock Studio» اغلب از ابزارهای بصری Drag-and-Drop و رابط‌های کاربری ساده استفاده می‌کنند که نیاز به دانش فنی پیشرفته در حوزه کدنویسی یا طراحی سه‌بعدی را مرتفع می‌سازند.

• سفارشی‌سازی و حفظ هویت برند (Customization & Branding): اگرچه پلتفرم استاندارد است، اما فضای زیادی برای سفارشی‌سازی وجود دارد. شرکت‌ها می‌توانند محیط‌هایی را طراحی کنند که به طور کامل بازتاب‌دهنده هویت، ارزش‌ها و محصولات برند آن‌ها باشد.

• مقیاس‌پذیری ذاتی (Scalability): با رشد کسب‌وکار، محیط متاورس نیز می‌تواند به راحتی و بدون نیاز به تغییرات زیرساختی اساسی، مقیاس پذیرد. ارائه‌دهنده MaaS مسئولیت مدیریت ترافیک و منابع سرور را بر عهده دارد.

۴. کاربردهای MaaS در صنایع مختلف

MaaS یک فناوری همه‌کاره است که در حوزه‌های زیر تحول آفرین است:

• آموزش و توسعه منابع انسانی: ایجاد شبیه‌سازهای آموزشی immersize برای کارکنان در صنایعی مانند پزشکی، مهندسی و خرده‌فروشی. کارآموزان می‌توانند procedures های پیچیده را در یک محیط بدون خطر تمرین کنند (Dionisio et al., 2023).

• خرده‌فروشی و تجارت الکترونیک: راه‌اندازی "شوی‌روم‌های مجازی" که در آن مشتریان می‌توانند محصولات (مانند خودرو، مبلمان) را از هر زاویه‌ای بررسی و حتی شخصی‌سازی کنند.

• رویدادها و بازاریابی: برگزاری کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌های تجاری و رویدهای محصول در محیطی پویا که تعامل بین شرکت‌کنندگان را بسیار بیشتر از یک وبینار سنتی افزایش می‌دهد.

• همکاری از راه دور: ساخت "دفاتر کار مجازی" که حس حضور فیزیکی در یک مکان و همکاری غیررسمی بین تیم‌های پراکنده جغرافیایی را تقویت می‌کند.

۵. مطالعه موردی: Coderblock Studio به عنوان یک پلتفرم MaaS

پلتفرم «Coderblock Studio» نمونه عملی از MaaS است که مفاهیم فوق را به واقعیت تبدیل می‌کند. این پلتفرم با ارائه یک «ابزار سازنده» (Builder Tool) بصری، امکان خلق جهان‌های سه‌بعدی را بدون نیاز به کدنویسی فراهم می‌سازد. ادغام هوش مصنوعی تولیدی در این پلتفرم می‌تواند به طور خودکار محتوا یا سازه‌ها را ایجاد کند و سرعت توسعه را بیشتر افزایش دهد. مدل قیمت‌گذاری اشتراکی شفاف آن، به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا با بودجه‌ای قابل کنترل، حضور خود در متاورس را آزمایش و بهینه‌سازی کنند.

۶. نتیجه‌گیری و آینده‌نگری

MaaS تنها یک اصطلاح فنی نیست، بلکه یک استراتژی توانمندساز است. این مدل، با دمکراتیک‌سازی فناوری متاورس، بازی را برای همه کسب‌وکارها، صرف نظر از اندازه و توان فنی آن‌ها، عادلانه‌تر می‌کند. در آینده، انتظار می‌رود پلتفرم‌های MaaS با یکپارچه‌سازی عمیق‌تر هوش مصنوعی، پشتیبانی از قابلیت‌های همکاری بلادرنگ پیشرفته و امکان تعامل بی‌درنگ بین پلتفرم‌های مختلف (Interoperability)، به موتور محرک اصلی اقتصاد متاورس تبدیل شوند. برای بقا و رقابت در عصر دیجیتال، اتخاذ مدل‌هایی مانند MaaS نه یک انتخاب، که یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

۷. منابع

1. Dionisio, J. D. N., Burns, W. G., & Gilbert, R. (2023). The Metaverse: A New Frontier for Human Interaction. Springer Nature.

2. Leighton, T. (2023). The Business Case for the Metaverse. Harvard Business Review Press.

3. Mystakidis, S. (2022). Metaverse. Encyclopedia, 2(1), 486-497.

4. Wang, X., Li, Y., & Zhang, S. (2022). From SaaS to MaaS: The Evolution of Cloud Computing Models in the Era of the Metaverse. In Proceedings of the International Conference on Web Services.

۸. تعاریف کلیدی

• متاورس (Metaverse): یک ابر محیط مجازی سه‌بعدی پایدار و اشتراکی که از طریق اینترنت و با استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی/واقعیت افزوده یا حتی صفحه‌نمایش‌های سنتی قابل دسترسی است و در آن کاربران که represented توسط آواتارها هستند، می‌توانند به صورت بلادرنگ با یکدیگر و با اشیای دیجیتال تعامل داشته باشند.

• MaaS) Metaverse as a Service): یک مدل تحویل سرویس مبتنی بر ابر که در آن یک ارائه‌دهنده سوم، تمامی زیرساخت‌های فنی، پلتفرم نرم‌افزاری و ابزارهای لازم برای ساخت، میزبانی و مدیریت محیط‌های متاورس را از طریق یک اشتراک در اختیار مشتریان (افراد یا کسب‌وکارها) قرار می‌دهد.

• SaaS) Software as a Service): یک مدل توزیع نرم‌افزار که در آن یک ارائه‌دهنده شخص ثالث، برنامه‌های کاربردی را میزبانی کرده و از طریق اینترنت در دسترس مشتریان قرار می‌دهد و معمولاً بر اساس مدل اشتراکی قیمت‌گذاری می‌شود.

• غوطه‌وری (Immersion): حس حضور فیزیکی در یک محیط مجازی که از طریق تحریک حواس مختلف (بینایی، شنوایی و گاهی لامسه) ایجاد می‌شود و کاربر را وادار می‌کند باور کند که در آن دنیای مصنوعی قرار دارد.

• قابلیت همکاری (Interoperability): توانایی سیستم‌ها، پلتفرم‌ها یا محصولات مختلف برای کار کردن با یکدیگر به صورت یکپارچه. در متاورس، این به معنای توانایی انتقال دارایی‌های دیجیتال (مانند آواتار یا لباس) بین جهان‌های مجازی مختلف است.