توکن یک نوع دارایی دیجیتال است که قابلیت انتقال به دیگران و ذخیره ارزش در خود را دارد. توکن‌ها پیش از این‌که در ارزهای دیجیتال مطرح شوند در سیستم‌های کامپیوتری به عنوان یک نوع مجوز رمزنگاری شده مطرح بودند. توکن‌ها توسط شرکت‌های مختلف بر بستر فناوری بلاکچین ایجاد می‌شوند. هر توکنی کاربرد مخصوص به خود را دارد و بسته به این‌که کاربرد مورد نظر چقدر برای بشریت مهم است و توکن چه اندازه در رسیدن به آن کاربرد موفق است، می‌تواند ارزش متفاوتی داشته باشد.
در فضای رمزارزها، توکن به آن دسته از ارزهای دیجیتال گفته می‌شود که بلاکچین مخصوص به خود را ندارند و از بلاکچین‌های به اصطلاح پلتفرمی برای ثبت تراکنش‌های خود استفاده می‌کنند. البته در نگاه کلان، به هر نوع دارایی در فضای رمزارزها نیز ممکن است توکن گفته شود. بلاکچین‌های پلتفرمی مانند «اتریوم»، «بایننس» و «کاردانو» امکان ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز از طریق قراردادهای هوشمند را دارند. افراد با استفاده از این امکانات، توکنهای مورد نیاز خود را بدون این‌که مجبور به طراحی شبکه بلاکچین باشند، ایجاد و استفاده می‌کنند. برای این‌که بتوانید به خوبی پاسخ سوال توکن چیست را درک کنید بهتر است کمی با قراردادهای هوشمند آشنا شوید.
قرارداد هوشمند چیست ؟
فناوری بلاکچین توسط ساتوشی خالق بیت‌کوین به دنیا معرفی شد. با استفاده از بلاکچین، امکان انتقال دارایی بین افراد در یک شبکه غیرمتمرکز ایجاد شد. اگرچه این اتفاق انقلابی در صنعت مالی به حساب می‌آمد، اما امکانات کافی برای درگیر شدن در سایر مسائل روزمره مثل انتقال فایل، ایجاد صرافی غیرمتمرکز و اینترنت اشیا را نداشت. توسعه قراردادهای هوشمند در شبکه بلاکچین اتریوم، استفاده از فناوری بلاکچین را وارد سایر حوزه‌های زندگی کرد.
قرارداد هوشمند به عنوان یک برنامه قطعی عمل می‌کند به این معنا که وقتی شرایط خاصی برآورده شود، فعالیت خاصی در شبکه به طور خودکار انجام می‌شود. قرارداد هوشمند یک قطعه کد در یک سیستم توزیع شده است که با استفاده از قوانین «اگر … آنگاه …» کار می‌کند. با این توضیحات، عمده ویژگی‌های یک قرارداد هوشمند به صورت زیر هستند.
- فعالیت بر روی سیستم‌های غیرمتمرکز انجام می‌شود.
- شرایط و خروجی شرایط، قطعی و غیرقابل تغییر است.
- اجرای برنامه‌ها به صورت خودکار انجام می‌شود.
- کدها‌ی آن غیر قابل دستکاری است.
- قابلیت شخصی‌سازی برای ساخت انواع برنامه‌های غیرمتمرکز قبل از اجرا وجود دارد.
- افراد در فعالیت با استفاده از قراردادهای هوشمند، نیازی به شناخت هم یا اعتماد به یکدیگر ندارند.
- تمامی تراکنش‌ها در قراردادهای شفاف و در دسترس همه است.
ایجاد قراردادهای هوشمند با ویژگی‌های ذکر شده، این امکان را برای شرکت‌ها و اشخاص ایجاد کرد که بتوانند بدون ساخت بلاکچین، برنامه کاربردی خود را با استفاده از قراردادهای هوشمند ایجاد کنند و توکنهای آنها را به منظور مدیریت فعالیت‌ها در شبکه استفاده کنند. با توجه به این که اتریوم برای اولین بار امکان ساخت توکن‌ها و قراردادهای هوشمند را ایجاد کرد، بیشتر توکن‌ها بر بستر شبکه اتریوم ایجاد شده‌اند.
امروزه در بلاکچین‌های دیگری مثل ارز دیجیتال سولانا، آوالانچ و کاردانو، امکان ساخت توکن وجود دارد و بسیاری از ارزهای جدید بر بستر این شبکه‌ها ایجاد شده‌اند. ارزهای دیجیتال قدیمی‌تر مثل «بیت‌کوین» و «لایت‌کوین» از ساخت توکن پشتیبانی نمی‌کنند.
دلیل و هدف ساخت توکن چیست ؟
شاید برای شما هم سوال باشد که چرا شرکت‌ها به جای ساخت بلاکچین مخصوص خود، توکن ایجاد می‌کنند. پاسخ به این سوال را می‌توان تحت عناوین زیر بررسی کرد.
- کاهش هزینه‌ها
- راحتی ساخت
- امنیت بالا
- کلاهبرداری
ساخت توکن در بستر ارزهای دیجیتال معمولا هزینه چندانی ندارد. اشخاص و شرکت‌ها با داشتن مقداری دانش برنامه‌نویسی و آشنایی با قراردادهای هوشمند، می‌توانند توکن خود را بسازند. این کار در ابتدای فعالیت یک شرکت هزینه‌های آن را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، با استفاده از فرآیند عرضه اولیه ارزهای دیجیتال می‌توان سرمایه مورد نیاز برای ادامه فعالیت شرکت را جمع کرد و با این منابع بلاکچین مستقل شبکه را ایجاد نمود.
دلیل دوم برای ساخت توکن، راحتی ساخت آن است. برای ساخت یک بلاکچین شما باید تمام امکانات لازم آن را از صفر تا صد آماده کنید. این کار مستلزم یک تیم قوی در حوزه‌های مختلف برنامه‌نویسی است. برخلاف بلاکچین، برای ساخت توکن تنها چیزی که نیاز دارید آشنایی با قرادادهای هوشمند بلاکچین‌های پلتفرمی است. شما می‌توانید در عرض چند دقیقه توکن خود را بر روی بلاکچین‌های مختلف ایجاد کنید.
بسیاری از شرکت‌ها برای این‌که از امنیت شبکه خود مطمئن باشند، ترجیح می‌دهند فعالیت خود را بر بستر ارزهای دیجیتال امن و بزرگ مانند اتریوم اجرا کنند. هر چه تعداد کاربران یک شبکه بلاکچین بیشتر باشد، امنیت آن بیشتر است. به عنوان مثال توکن «ارز دیجیتال لینک» (ChainLink) با وجود این‌که یکی از پروژه‌های بسیار بنیادی و قدرتمند در حوزه ارزهای دیجیتال است اما بلاکچین خود را ندارد و از شبکه اتریوم برای ثبت تراکنش‌های خود استفاده می‌کند.
هدف چهارم برای ساخت توکن، کلاهبرداری است. همانطور که گفته شد، ساخت توکن بسیار راحت است. از طرفی، به دلیل عدم دریافت آموزش ارزهای دیجیتال، بسیاری از افراد اطلاعات مناسبی از کیفیت رمزارزهای مختلف ندارند. امروزه بیش از 10 هزار ارز دیجیتال وجود دارد که بیشتر آنها بدون هدف و کاربرد مشخصی ساخته شده‌اند. این شرایط باعث شده است که کلاهبرداران، یک توکن ساده را بدون این‌که هدف خاصی پشت آن باشد ایجاد کنند و با معرفی آن به عنوان ارز دیجیتال بنیادی و خوب کلاهبرداری کنند.
برای جلوگیری از این کلاهبرداری‌ها باید پروژه، تیم و اهداف هر توکن با دقت مطالعه و بررسی شود. پشتوانه مالی بیت‌کوین و هر ارز دیجیتال دیگری، به طور کلی مبتنی بر اهداف پروژه و موفقیت در برآورده کردن این اهداف است. بنابراین، سرمایه‌گذاری روی‌توکن‌هایی که اهداف و برنامه‌ی مشخصی ندارند می‌تواند باعث از بین رفتن دارایی‌های سرمایه‌گذاران شود.
تفاوت کوین و توکن چیست ؟
در بخش‌های قبلی، پاسخ سوال توکن چیست به همراه دلایل و اهداف ساخت آن ارائه شد. در این بخش، به دنبال مقایسه کوین و توکن هستیم. کوین به ارز دیجیتال اصلی هر شبکه بلاکچینی گفته می‌شود که به عنوان سوخت اصلی آن استفاده می‌شود. به عنوان مثال ارز دیجیتال بیت‌کوین در شبکه بیت‌کوین و رمزارز اتریوم در شبکه اتریوم، به عنوان کوین شبکه فعالیت می‌کنند. هر فعالیتی در شبکه، نیازمند استفاده از کوین اصلی آن است. در مقابل ارزهای دیجیتالی مانند رمزارز تتر که به عنوان یک ارز دیجیتال لایه دوم در بستر شبکههای مختلفی مانند ترون، بایننس، اتریوم و بیت کوین استفاده می‌شوند، توکن هستند.
برای تشخیص کوین یا توکن بودن ارزهای دیجیتال، می‌توانید به سایت رسمی هر رمزارز یا سایر سایت‌های فعال در حوزه ارزهای دیجیتال مراجعه کنید. یک سایت معتبر در این حوزه، سایت «کوین‌مارکت‌کپ» (Coinmarketcap) است. با مراجعه به این سایت و جستجوی اسم رمزارز مورد نظر، صفحه مربوط به آن نمایش داده می‌شود. در صفحه مربوط به هر رمزارز، زیر اسم آن، «کوین» (Coin) یا «توکن» (Token) بودن آن رمزارز با عبارت انگلیسی آنها مشخص می‌شود.
کوین‌ها معمولا ارزهای دیجیتال معتبری هستند، چرا که برای ایجاد آنها هزینه و دانش بیشتری نیاز است. اما این به معنی بی‌ارزش بودن توکن نیست. قیمت توکنهای کاربردی و بنیادی مانند «ییرن‌فایننس» (Yearn.Finance) و «چین‌لینک» این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد.
کیف پول توکن چیست ؟
توکن‌ها، کیف پول‌های مخصوص خود را ندارند و برای نگهداری و انتقال آنها از کیف پول‌های بلاکچین ساخت توکن استفاده می‌شود. به عنوان مثال کیف پول‌های اتریومی، توانایی ذخیره‌سازی و نگهداری توکنهای بر بستر خود را دارند. در این حالت، شما با داشتن یک آدرس در شبکه اصلی و کیف پول آن، به راحتی می‌توانید توکنهای خود را جابجا کنید. در بیشتر شبکههای بلاکچینی که قابلیت ساخت توکن دارند، توکن‌ها بر روی کیف‌پول‌های کوین اصلی شبکه ذخیره می‌شوند. ناگفته نماند که در برخی از پلتفرم‌های جدید مانند «پولکادات» (Polkadot) امکان ذخیره‌سازی توکن‌ها بر روی کیف‌پول‌های اختصاصی نیز وجود دارد.
ویژگی‌های عمومی توکن‌ها
توکنهای مختلف، بسته به این که برای چه کاربردی ساخته شده‌اند، می‌توانند ویژگی‌های متفاوتی از خود بروز دهند. اما به طور کلی، تمامی توکن‌ها در بسترهای مختلف بلاکچینی، دارای ویژگی‌های عمومی زیر هستند.
- قابل برنامه‌نویسی
- بدون نیاز به مجوز استفاده
- عدم نیاز به اعتماد به دیگران
- شفافیت تراکنش‌ها
منظور از قابل برنامه‌نویسی بودن توکن‌ها این است که آنها بر روی پروتکل‌های نرم‌افزاری اجرا می‌شوند. این پروتکل‌ها، از قراردادهای هوشمند تشکیل شده‌اند که ویژگی‌ها، عملکرد و نحوه تعامل توکن را مشخص می‌کنند. ویژگی بدون نیاز به مجوز، به این معنی است که برای استفاده از توکن در بستر تعریف شده، نیاز به دریافت مجوز از هیچ نهاد و هیچ شخصی نیست. مدیریت توکن‌ها توسط قرارداد هوشمند انجام می‌شود و تا زمانی که خلاف قوانین قرارداد عمل نشود، استفاده از تمام امکانات شبکه با استفاده از توکن آزاد است.
ویژگی عدم نیاز به اعتماد به دیگران مشخصه اصلی سیستم‌های غیرمتمرکز است. در این سیستم‌ها هیچ نهاد یا شخصی مسولیت تایید و رد تراکنش‌ها را ندارد و تراکنش‌ها به صورت غیرمتمرکز و با اجماع «ماینرها» یا «اعتبارسنج‌های شبکه» انجام می‌شود. ماینرها افرادی هستند که با استفاده از دستگاههای ماینینگ خود به تایید و ثبت تراکنش‌ها می‌پردازند. استخراج ارزهای دیجیتال جدید با فعالیت ماینرها صورت می‌گیرد. اعتبارسنج‌ها نیز فعالیت مشابه ماینرها را انجام می‌دهند اما به جای استفاده از دستگاههای ماینینگ از قفل کردن دارایی‌های خود برای استخراج استفاده می‌کنند.
توکن‌ها نیز به واسطه استفاده از بستر شبکههای بلاکچینی غیرمتمرکز این ویژگی را در خود دارند. ویژگی شفافیت به این معنی است که هم قوانین قرارداد هوشمند مربوط به توکن و هم کلیه فعالیت‌های درون شبکه قابل مشاهده و تایید توسط اعضای شبکه است.